Vrijwel alle ernstige ongevallen tussen motorvoertuigen en voetgangers gebeuren als voetgangers de weg oversteken. Daarom is het belangrijk dat er op de juiste plekken goede oversteekplaatsen zijn, zoals zebrapaden.
Deze factsheet hoort bij de risico-indicator Veilige wegen
Oversteekplaatsen moeten voldoen aan een aantal uitvoeringseisen (1), waarvan er één met stip bovenaan staat: een snelheidsremmende werking op het gemotoriseerd verkeer.
Vier aspecten van oversteekvoorzieningen
We onderscheiden vier aspecten van oversteekvoorzieningen voor voetgangers (2).
| |
Aspect |
Maatregel |
Verwijzing ASVV 2021 |
| 1 |
Snelheidsbeperking van gemotoriseerd verkeer
|
- Plateaus, drempels, asverspringingen, 30 km/uur-zones.
|
- 12.1.9, 11.2.30, 11.3.10, 11.3.11
|
| 2 |
Voetgangers en motorvoertuigen scheiden naar plaats
|
- Bruggen, tunnels, viaducten, trottoirs, middeneilanden
|
|
| 3 |
Voetgangers en motorvoertuigen scheiden naar tijd
|
- Verschillende soorten verkeersregelinstallaties
|
- 17.2.23, 17.2.24, 17.2.25
|
| 4 |
Zichtbaarheid en opvallendheid
|
- Markering, verlichting en bebording
- Zichtbelemmerende obstakels – zoals parkeerhavens en bushaltes – verplaatsen
|
- 16.2.38, 16.2.39, 16.2.40, 16.2.41, 16.3.14, 16.3.15
|
Effectiviteit van de maatregelen
De meest effectieve voorzieningen (3) zijn maatregelen die:
- de rijsnelheid verlagen: plateaus, drempels, asverspringingen, 30 km/uur-zones;
- voetgangers en motorvoertuigen fysiek scheiden (bruggen, tunnels, viaducten, trottoirs, middeneilanden).
In theorie zijn loopbruggen en -tunnels de veiligste oplossing, maar die zijn bij voetgangers niet populair: zij lopen vaak liever een paar minuten om naar een andere oversteekplaats (4).
Zebrapaden (zonder verkeerslichten)
Als het gaat om de veiligheid van zebrapaden, laat internationaal onderzoek tegenstrijdige resultaten zien (5). Maar als een zebra volgens de richtlijnen is uitgevoerd, is het in het algemeen veiliger om een 50 km/uur-weg daar over te steken dan elders (6).
De volgende maatregelen kunnen zebrapaden veiliger maken (7):
| Maatregel |
Effect |
- Plateaus, drempels, asverspringingen, 30 km/uur-zones
|
- Snelheidsremmende werking
|
|
|
- Fungeert als vluchtheuvel voor de voetganger
- Verhoogt de attentiewaarde voor het naderende verkeer
|
|
|
- Verkleint de oversteekafstand
- Voorkomt geparkeerde auto’s en verbetert daarmee de zichtafstand
- Snelheidsremmende werking
|
- Verlichting boven de oversteekplaats
|
- Verhoogt de attentiewaarde voor het naderende verkeer
- Zorgt dat overstekende voetgangers beter zichtbaar zijn in het donker
|
- Automatisch waarschuwingssignaal
|
- Verhoogt de attentiewaarde voor het naderende verkeer
|
|
|
- Voorkomt dat bij drukte voetgangers naast de zebra oversteken
|
Oversteekplaatsen met verkeerslichten
Als een met verkeerslichten geregelde oversteekplaats volgens de richtlijnen is uitgevoerd, is het in het algemeen ook daar veiliger om een 50 km/uur-weg over te steken dan elders op de 50 km/uur-weg (8). Wel zijn er twee belangrijke risico’s, die kunnen worden verkleind met aanpassingen aan de verkeersregelinstallatie (9):
| Risico |
Maatregel |
Voetgangers die het rode licht negeren en toch oversteken
|
Verlengen van de oversteektijd voor voetgangers
|
| Conflicten tussen overstekende voetgangers en afslaand verkeer |
Verkeersregelinstallatie zo instellen dat er geen afslaand verkeer is bij overstekende voetgangers (geen deelconflicten toestaan) |
Invloed op gedrag van voetgangers
Hoewel uit onderzoek duidelijk is dat sommige oversteekvoorzieningen veiliger zijn dan andere, weten we niet of dat komt doordat voetgangers of juist de andere weggebruikers zich veiliger gedragen. Sommige onderzoeken laten zien dat oversteekvoorzieningen (zowel met als zonder verkeerslichten) leiden tot een soort schijnveiligheid: omdat voetgangers zich veilig voelen, vertonen ze risicovoller gedrag (10). Andere studies laten juist veiliger gedrag zien, ook omdat voetgangers zich bij een oversteekvoorziening juist minder veilig voelen en dus voorzichtiger zijn (11).
Verantwoording
Er is nog maar weinig onderzoek gedaan naar de veiligheid van oversteekvoorzieningen in Nederland. De hier beschreven maatregelen en effecten zijn voornamelijk gebaseerd op onderzoek uit de Verenigde Staten. Hoewel er ook naar een aantal Europese studies is gekeken, kan niet zomaar worden aangenomen dat de conclusies hetzelfde zijn voor de Nederlandse situatie. Bovendien zorgen verschillende beperkingen in de studies er voor dat de effecten niet altijd in precieze besparingen van ongevallen kunnen worden uitgedrukt.
Meer informatie
Bronnen
(1) CROW (2006). Veilig oversteken? Vanzelfsprekend! Publicatie 226. CROW, Ede.
(2)
Factsheet Voetgangers (SWOV).
(3) Retting, R.A., Ferguson, S.A. & Hakkert, A.S. (2003).
Effects of red light cameras on violations and crashes: a review of the international literature. In: Traffic Injury Prevention
, vol. 4, nr. 1, p. 17-23.
(4) Anciaes, P.R. and Jones, P. (2018). Estimating preferences for different types of pedestrian crossing facilities. In: Transportation Research Part F, Voume 52, pp. 222–237.
(5) Hesjesvol, I. & Hoye, A. (2019)
Pedestrian crossing options. Chapter 3.14 of the Handbook of Road Safety Measures.
(6) Zie onder andere:
- Elvik, R., Høye, A., Vaa, T. & Sørensen, M. (2009). The handbook of road safety measures. Second edition. Emerald, UK.
- Trafikksikkerhets-håndboken: Pedestrian crossing options
- De Ceunynck, T. & Focant, N. (2017). Implementation of marked crosswalks, European Road Safety Decision Support System, developed by the H2020 project SafetyCube. Retrieved from www.roadsafety-dss.eu on 11-07-2018.
(7) Hesjesvol, I. & Hoye, A. (2019)
Pedestrian crossing options. Chapter 3.14 of the Handbook of Road Safety Measures.
(8) Zie onder andere:
(9) Zie onder andere:
- Populer, M. Chalanton, I. & Focant, N. (2018). Ongevallen met voetgangers op of in de buurt van lichtengeregelde voetgangersoversteekplaatsen. VIAS Institute, Brussels.
- Factsheet Voetgangers (SWOV).
(10) Fu, T., Miranda-Moreno, L. & Saunier, N. (2018).
A novel framework to evaluate pedestrian safety at non-signalized locations. In: Accident Analysis & Prevention
, vol. 111, p. 23-33.
(11) Zie bijvoorbeeld:
- Pulugurtha, S.S., Vasudevan, V., Nambisan, S.S. & Dangeti, M.R. (2012). Evaluating effectiveness of infrastructure-based countermeasures for pedestrian safety. In: Transportation Research Record, vol. 2299, nr. 1, p. 100-109.
- Langen, A.C.B. de (2003). Veiligheid van enkele typen oversteekvoorzieningen in stedelijke gebieden. Analyse van ongevallengegevens en gedragswaarnemingen. R-2003-23. SWOV, Leidschendam.
Deze factsheet is gebaseerd op SafetyCube DSS (European Road Safety Decision Support System)