Vijftien gemeenten namen op 20 april 2021 deel aan het webinar van Kennisnetwerk SPV ‘Aan de slag met risicoanalyses en uitvoeringsprogramma’s'. Een ruime meerderheid van de aanwezigen gaf aan een risicoanalyse te hebben. Sommigen zijn nog in de afronding ervan. De stap naar een uitvoeringsprogramma moeten de meesten nog maken.
Veel gemeenten zijn inmiddels óf zelf aan de slag óf worden meegenomen door hun regio of provincie als het gaat om de risicoanalyse verkeersveiligheid en de vertaling daarvan naar een uitvoeringsagenda en -programma. Toch zijn er nog genoeg vragen. In de bijeenkomst op 20 april stond het samen leren centraal én gaven we handreikingen en tips ter inspiratie.
Wilma Slinger, projectleider bij het Kennisnetwerk SPV, trapte af met een korte introductie en stelde een paar enquêtevragen. Op waar gemeenten ‘trots’ op zijn, kwamen antwoorden als: fijn dat de risico’s in beeld zijn en dat er goede overzichten beschikbaar zijn, de aandacht die het genereert bij de gemeenteraad, de bredere kijk op verkeersveiligheid door deze aanpak en de proactiviteit.
Het programma bestond uit een drietal plenaire presentaties en een uitwisseling onderling in drie deelgroepjes.
Van risicoanalyse naar uitvoeringsprogramma, Charlotte Bax - Kennisnetwerk SPV
Charlotte startte met haar presentatie 'Aan de slag: van risicoanalyse naar uitvoeringsprogramma'.
Boodschappen hierin: we moeten (van elkaar) leren en er is, zeker bij aanvang, geen perfectie vereist als het gaat om een analyse en een uitvoeringsprogramma. Het SPV heeft een termijn gesteld tót 2050, met de wens om tegen die tijd naar 0 verkeersslachtoffers te gaan, dus er is nog wel wat werk aan de winkel. Kijk naar je risicoanalyse en sluit hier je doelen en maatregelen op aan. Treed vooral ook in contact met je wethouder gewapend met gerichte doelstellingen en achtergrondinformatie zodat ook hij enthousiast wordt om zich hard te maken voor de risicogestuurde aanpak.
Vragen/opmerkingen
Welke maatregelen zijn effectief?
Op de website van het Kennisnetwerk staat de Effectiviteitswijzer. Hierin staan filterbare beschrijvingen van maatregelen en de effectiviteit hiervan. De Effectiviteitswijzer wordt later dit jaar uitgebreid met maatregelen voor fietsers en voetgangers.
De risicogestuurde aanpak is behulpzaam in het meenemen van de gemeenteraad.
Bij de gemeente Hoorn heeft de gemeenteraad door de risicogestuurde aanpak meer aandacht gekregen voor verkeersveiligheid. Dit helpt bij het verkrijgen van extra budget en bij de verkiezingen. Kleinere gemeenten zijn vaak afhankelijk van onderhoud en subsidies. Stapelen van subsidies zou uitkomst kunnen bieden.
Wat zijn Duurzaam Veilig ingerichte wegen? Er is een verschil tussen grootstedelijke wegen en plattelandswegen.
Afgelopen jaar heeft het Kennisnetwerk de risico-indicatoren 'Veilige wegen' en 'Veilige fietspaden' uitgewerkt in een korte definitie.
Je kunt zelf een onderzoek uitvoeren, maar je kunt het natuurlijk ook laten uitvoeren door een marktpartij.
Wat zijn de kosten van de maatschappij voor verkeersslachtoffers?
SWOV heeft hier een factsheet over uitgebracht. Let wel: kosten worden op een andere plek gemaakt, dan waar de baten terecht komen. De baten komen niet terecht in de gemeentekas.
De politiek is kritisch op Duurzaam Veilig.
Het is van groot belang bestuur en politiek mee te nemen, niet alleen in het gedachtegoed maar ook in de terminologie. Het Kennisnetwerk inventariseert momenteel welke acties zij kan uitvoeren om politiek en bestuur te informeren en mee te krijgen. Zie hiervoor dit nieuwsitem.
Vragen uit de praktijk van het expertteam, Johannes Hus – Anteagroep
Bureau Antea ondersteunde de afgelopen twee jaar, samen met collega-bureau RoyalHaskoningDHV, gemeenten die hulp nodig hebben bij het opstellen van hun risicoanalyse en ook met de vertaling naar een uitvoeringsprogramma. Johannes deelt een presentatie waarin 12 veelgestelde vragen worden behandeld.
Vragen/opmerkingen
Het zou prettiger zijn als de verkeersveiligheid budgetten worden overgeheveld naar de kleinere gemeenten zodat zij meer flexibiliteit hebben met betrekking tot de uitvoering.
Meerdere kleinere gemeenten herkennen dit. Er zijn te weinig financiële mogelijkheden en er is sprake van ondercapaciteit. Het is zaak goed te prioriteren, werk met werk te maken en hier invloed op uit te oefenen. Het Kennisnetwerk zit regelmatig met het ministerie om tafel. Dit soort signalen zijn welkom. Het verslag van deze bijeenkomst komt ook onder ogen van degenen die zich bezighouden met de subsidie.
Aanpak van een gemeente, Sander Kunst - gemeente Schagen
Sander heeft als geograaf en beleidsmedewerker verkeer en vervoer in 2020 voor de gemeente Schagen een proces ingezet om tot een risicoanalyse te komen, is al bezig met een eerste bijstelling en neemt de deelnemers mee in de wijze van aanpak richting het uitvoeringsprogramma.
Sander heeft bij aanvang gegevens geïnventariseerd en de risico’s visueel vastgelegd met als basis het stappenplan van het Kennisnetwerk. Alle voorhanden zijnde data zijn aangevuld met snelheidsmetingen van de gemeente en CBS-data. Hierop heeft een prioritering plaatsgevonden op de grootste risico’s.
Terugkoppeling deelsessies
In drie groepjes gingen we vervolgens in gesprek met elkaar. Vragen die de deelnemers meekregen, waren gericht op ‘waar sta je’, hoe ga je de stap zetten naar doelstellingen, wat heb je nodig van onder andere Kennisnetwerk SPV?
Risicoanalyses en uitvoeringsprogramma’s
De uitgangspositie van de gemeenten is zeer divers maar de meeste gemeenten hebben een risicoanalyse beschikbaar die doorgaans is opgesteld door een extern bureau.
Een enkeling besteedt zowel de risicoanalyse als de uitvoeringsagenda uit aan een adviesbureau. De visualisaties van de risicoanalyse op kaartmateriaal wordt als heel bruikbaar beschouwd.
In het algemeen is er voldoende data beschikbaar en is het nu de stap maken naar de uitvoering. Algemeen beeld is dat dat veel in regionaal verband vorm krijgt, bijvoorbeeld rondom een grote stad als Eindhoven en vanuit provincies.
De risicoanalyse laat zien wat onder andere de risicogroepen en de risicolocaties zijn. Deze komen doorgaans overeen met wat men al wist maar de analyse is behulpzaam in het agenderen en onderbouwen van verkeersveiligheid richting de politiek. Een enkele gemeente geeft aan de risicobenadering nog niet actief naar de politiek te brengen omdat de focus (nog) op de reactieve benadering ligt.
Naast de uitbestede analyses geven sommige gemeenten aan ook zelf aanvullende data op te halen. Staphorst heeft een wegbelevingsonderzoek gedaan samen met omliggende gemeentes. Daar kwamen aandachtspunten uit als het gaat om belijning, komgrenzen en dergelijke. Hier zijn onder andere rijscholen voor ingezet waarbij jongeren in een andere gemeente moesten aangeven wat hen opviel of onduidelijk was.
Doelstellingen en maatregelen
Gemeente Urk bleek in haar recente GVVP al doelstellingen op het niveau van risico-indicatoren te hebben, zoals het aantal grijze wegen dat over een aantal jaren correct moet zijn ingericht. Veel andere gemeenten zijn nog niet toe aan doelstellingen en geven aan dat doelstellingen niet altijd zin hebben, omdat de prioritering hoofdzakelijk bepaald wordt door de planning van beheer en onderhoud. In meerdere gemeentes is veel overleg met de afdeling beheer en onderhoud over de planning en inpassing van verkeersveiligheidsmaatregelen, over maatregelen op de korte, maar ook op de lange termijn.
Toch is werk met werk maken niet altijd mogelijk. Zeist zegt dat een weg er voor de komende 30 jaar ligt dus dat dat belemmerend werkt. Johannes Hus geeft aan dat als je doelen opstelt je deze wel zo concreet mogelijk moet maken. Als uit je analyse komt dat fietsers op 50- en 60 km/uur-wegen een risico zijn dan kun je daar nog niet zoveel mee, dat is een heel groot beheergebied. Dan zal je iets dieper moeten inzoomen om te kijken of het gaat om bijvoorbeeld routes met veel ouderen op e-bikes, schoolroutes, of het gaat om bepaalde tijdstippen dat het risico hoger is, et cetera.
Gedragsmaatregelen worden vooral in een regionaal uitvoeringsplan opgenomen. Die hoeven gemeenten doorgaans niet zelf op te stellen.
Handhaving
Hoewel in enkele gemeenten verkeershandhaving besproken wordt in de driehoek, blijkt er bij politie weinig budget om hier veel aan te doen.
Budgetten en capaciteit
Diverse gemeenten geven aan dat beperkte middelen een groot probleem zijn (één gemeente heeft zelfs 0 euro budget) en dat extra maatregelen (bovenop de beheer en onderhoudsplanning) alleen mogelijk zijn met (bijna) volledige subsidie door Rijk en provincie. Hoewel de gemeenten blij zijn met de extra subsidie, zijn er ook die met de subsidie liever direct zelf keuzen willen kunnen maken: ‘stort het geld maar in het gemeentefonds’.
Meerdere gemeenten gebruiken de risicoanalyse om voor de gemeenteraad te onderbouwen welk budget nodig is. De uitkomsten zijn voor de ambtelijke organisatie niet verrassend, maar werken verhelderend als extra onderbouwing naar de raad. Naast een tekort aan budget speelt er ook een tekort aan capaciteit. Het is inmiddels gebruikelijk om capaciteit in te huren. Dit heeft ook een voordeel: de gemeente kan leren van de kennis die in huis wordt gehaald.
Hoewel de randvoorwaarden niet altijd optimaal zijn, geven sommigen aan kleine successen te vieren. Probeer toch iets te doen dat zichtbaar is voor anderen. Dat hoeft niet altijd met grote uitgaven gepaard te gaan. Staphorst heeft bijvoorbeeld een relatief goedkope markering in het buitengebied aangebracht om een gelijkwaardige kruising aan te geven. Zo kun je met weinig middelen toch iets laten zien aan de burgers.
Bestuurders en politiek
In Noord-Holland nam de provincie het voortouw om in regionale sessies raadsleden bij te praten over onder andere verkeersveiligheid en het SPV. Dat werkte goed: het was een realistisch verhaal over de (on)mogelijkheden. Informatiebrieven aan de raad werken ook. In andere gemeenten is er een kort lijntje met de wethouder om regelmatig inhoudelijk bij te praten, terwijl in een andere gemeente alleen leidinggevenden direct contact met de wethouder hebben.
Hulp kennisnetwerk
De mogelijkheid om kennis en ervaringen met elkaar te delen wordt gewaardeerd. We hebben allemaal met dezelfde dilemma’s en onzekerheden te maken. Het Kennisnetwerk zou hiermee door moeten gaan en bijvoorbeeld ook voorbeelden van uitvoeringsprogramma’s kunnen delen als deze beschikbaar zijn. Daarnaast zou het Kennisnetwerk kunnen helpen met een presentatie over het SPV, bijvoorbeeld in een regiobijeenkomst.
Ten slotte
Bij de afronding bedankt Wilma de aanwezigen en sprekers en wijst zij nog even op de mogelijkheid om je aan te melden voor de nieuwsbrief via het formulier op de homepagina en het volgen van de linkedIn-pagina.
Een verslag van een eerdere sessie over dit onderwerp die we samen organiseerden met VVN is hier te vinden.