Themabijeenkomst kennisnetwerk SPV: Ouderen en Verkeersveiligheid

In het monumentale Muntgebouw in Utrecht werd op woensdag 11 december jl. de laatste SPV- themabijeenkomst van 2019 gehouden. De opkomst was, net als bij de vorige bijeenkomsten, hoog met zo’n 80 deelnemers die een zeer gevarieerd programma kregen aangeboden.

spvDeze bijeenkomst duurde  de hele dag en bevatte meerdere plenaire presentaties en deelsessies, en richtte zich op het onderwerp ‘ouderen en verkeersveiligheid’.

Diverse presentaties werden getoond over onder andere. de specifieke elementen die spelen voor ouderen bij hun deelname aan het verkeer. Wat betreft dat laatste was een opvallende constatering dat de enkelvoudige ongevallen waarbij ze betrokken (kunnen) raken niet als een ongeval worden gezien, maar als pech en vaak veroorzaakt door een ander. Wat ouderen zeker niet willen is dat zij stigmatiserend worden behandeld als ‘probleemgeval’.

Verder gaf Ragnhild Davidse van SWOV in haar verhaal een uitgebreid overzicht over hoe het staat met de verkeersveiligheid van ouderen. Zij wees erop dat van het aantal geregistreerde verkeersdoden in 2017 47% 60 plussers betrof. Het is een kwetsbare groep. Naar verwachting zal tegen het jaar 2040 25% van de bevolking 65+ zijn.

De links naar de overige presentaties van de plenaire delen vindt u hier:


De dag werd afgesloten met een gesprek over de rol van de gemeente, waarin veel aandacht voor de vraag hoe om te gaan met het mengen van verkeer, zoals bij shared space. Een vraag die nog geen eenduidige antwoorden oplevert en zeker uitwerking behoeft gelet op de toenemende ruimtedruk in de stad.

Als ultieme afsluiter presenteerde Carola Engbers haar promotie-onderzoek naar hoe ouderen veilig en comfortabel kunnen blijven fietsen. Daarin is onderzocht hoe technische hulpmiddelen praktisch kunnen worden toegepast. De fiets waarop die technische voorzieningen op straat zijn getest was er ook. Van snelheidsindicatoren tot richtingaanwijzers. Er is een markt voor deze veiligheidsvoorzieningen.
 

De deelsessies

In een achttal deelsessies is intensief gesproken over tal van aspecten die bij de mobiliteit en veiligheid van ouderen aan de orde komen, zie daarvoor de verslagen hieronder van deze sessies.

Hoe houd je rekening met de veiligheid van de (oudere) voetganger? (Paul Schepers, Kennisnetwerk SPV/SWOV)
Er wordt in Nederland zo’n 8 miljard kilometer per jaar gelopen! De officiële statistieken onderschatten het lopen en geven doorgaans een veel lager getal. Aldus Paul Schepers (SWOV) in zijn presentatie die feiten en cijfers over lopen bevatte die deels komen uit het nog te publiceren proefschrift van Rob Methorst. Naast de cijfers stond de koppeling met de verschillende beleidsvelden in deze sessie centraal.
Als het gaat om de onveiligheid bij voetgangers spreek je van drie soorten:
  • Verkeersongevallen: ongeval met voertuig op openbare weg.
  • Enkelvoudige voetgangersongevallen (of val op straat): val in de openbare ruimte.
  • Vermijding van lopen door onveiligheid en/of ontoegankelijkheid.
Het beleid voor verkeersveiligheid, toegankelijkheid en voor valpreventie sluit op deze factoren aan.  Wat betreft valpreventie gaf Jacinta Peerlkamp (VeiligheidNL) een kijkje in de keuken van welke factoren en maatregelen hier spelen.

De dwarsverbanden tussen de verschillende terreinen weten we nog niet genoeg te leggen. Wees je bewust bijvoorbeeld dat een goed toegankelijkheidsbeleid ook factoren aanpakt die goed zijn voor valpreventie.
In de discussie probeerden we deze verbindingen te benoemen. Denk bijvoorbeeld ook aan de koppeling met klimaatbeleid: overtollig regenwater zal eerder wegstromen bij gelijkvloerse bodem, de vraag is of we de huidige stoep moeten handhaven.

Een ander issues was dat het vergroten van 30 km/h-gebieden ervoor heeft gezorgd dat de bus minder bereikbaar is geworden voor veel ouderen. Als praktijkvoorbeeld noemde het ROF dat zij in Friesland bezig zijn om samen met Wandelnet en 8 gemeenten een schouw te doen die input moet leveren voor het loopbeleid in die gemeenten.

Veilig rijden op scootmobiel; wat is daarvoor nodig? (Ragnhild Davidse, Kennisnetwerk SPV/SWOV)
Ragnhild ging dieper in op de scootmobiel en verkeersveiligheid. En de vraag hoe scootmobielongevallen zo goed mogelijk zijn te voorkomen. Een belangrijk onderwerp want het aantal doden door ongevallen met scootmobielen stijgt nog steeds. Was er in 2016 sprake van 38 doden, in 2018 waren het er al 44. Ook hier zal met de komende vergrijzing sprake zijn van een stijgende lijn als er niet wordt ingegrepen. Hoewel het absolute aantal ongevallen met deze voertuigen nog relatief klein is, worden er wel regelmatig vragen gesteld over de veiligheid van deze voertuigen.

Met een dieptestudie van 35 scootmobielongevallen is getracht inzicht te krijgen in de factoren die een rol spelen bij het ontstaan en de afloop van deze ongevallen. Een palet van maatregelen zal nodig zijn om het aantal ernstige en dodelijke scootmobielongevallen te verminderen. Kansrijke maatregelen zijn onder meer:
  • scootmobielen voorzien van een rem waarmee de gebruiker actief kan remmen;
  • smalle fietspaden verbreden en krappe bogen herinrichten zodat ze (minstens) voldoen aan de geldende CROW-richtlijnen;
  • trottoirbanden langs fietspaden verwijderen of markeren en afvlakken;
  • de stabiliteit van de scootmobiel verbeteren door het voertuigontwerp aan te passen en stabielere scootmobielen te verstrekken;
  • scootmobielen voorzien van stuurhoekbeveiliging;
  • opvallendheid van en zicht op oversteekvoorzieningen vergroten.

 
Doortrappen; ervaringen van dit project over het stimuleren van fietsen door ouderen (Kate de Jager en Wendy Engelberts, programma Doortrappen Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat)  
Het programma ‘Doortrappen’ is erop gericht om op lokaal niveau het veilig ‘doorfietsen’ door ouderen te stimuleren. De kracht zit in de samenwerking met lokale partners en de opzet van het programma vanuit vijf uitgangspunten die door de ouderen zelf zijn aangereikt. Vanuit het programmabureau wordt veel communicatiemateriaal op maat geleverd, waarbij veiligheid en bewegen aan elkaar wordt verbonden. Meer informatie op www.doortrappen.nl.

In de discussie ging het over het promoten van het dragen van een fietshelm met de voor- en nadelen die daaraan kleven, een discussie die een veel breder kader heeft dan het programma. Geconstateerd werd overigens dat voor ouderen botbreuken veel meer voorkomen dan hoofdletsel. Gevraagd werd hoe de doelgroepen van het programma worden bereikt, waarbij vooral de net-niet-meer-fietsers als interessante doelgroep werden gezien en in welke mate het programma nu in de praktijk functioneert. Het antwoord is dat in een zeventigtal gemeenten het programma inmiddels wordt gebruikt. Daarbij wordt hulp vanuit het programmabureau geboden bij de opzet van de lokale activiteiten en het bieden van een scala van communicatiemiddelen, maar er wordt geen geld vanuit het Rijk beschikbaar gesteld. Wel zijn er inmiddels diverse provincies en gemeenten die het programma hebben opgenomen in hun begroting. Gevraagd naar het effect van het programma is aangegeven dat er inmiddels een traject van twee jaar van monitoren en evalueren  is gestart.     
 

Samen stilstaan bij rijden, een zelfscan voor senior automobilisten (Reinoud Nägele, RWS-WVL)
De zelfscan is een webtool waarbij op basis van foto’s van verkeerssituaties deelnemers aangeven wat op hen van toepassing is. Het instrument meet de mentale belasting en brengt op basis van een score een adviesrapportje uit. Het is een monitoringinstrument over eigen rijgedrag. Het gaat om vragen als: worden moeilijke verkeerssituaties gemeden? Rijdt men nog ontspannen? Kan de oudere de auto nog soepel bedienen en ermee manoeuvreren?

De tool staat al online en er is al door enkele deelnemers gebruik van gemaakt. Algehele conclusie is dat de zelfscan erg streng is. Het advies is al snel om nog eens het gesprek aan te gaan over de eigen rijvaardigheid. Tip is dan ook om nog eens goed naar deze feedback te kijken.

Een voorbeeld kwam ter sprake van een schoonmoeder van 85 jaar die regelmatig naar de kerk gaat om te helpen bij het koffieschenken. Dat doet zij met de auto want met de fiets voelt zij zich onveilig. Echter haar gezichtsvermogen is ernstig achteruit gegaan, zelfs zo ver dat zij niet meer zou moeten rijden. Helpt de zelfscan dan om de stap naar alternatieven te maken? Ja is de mening, dan kan het gesprek worden aangegaan of er geen mogelijkheden zijn voor halen en brengen. Als mogelijke interventies werden verder genoemd: de rijtaakondersteuning (ADAS), bewegingstraining (met name nekrotatie), het voorbereiden van de rit en rijvaardigheidstraining door VVN. Binnen het EU-project Guardian Angel wordt in co-creatie met senioren naar nieuwe producten gekeken om ze veilig auto te laten rijden. Uit de gesprekken blijkt wel dat ze zelf vinden dergelijke systemen niet nodig te hebben…
VVN en CBR gaan de zelfscan aanbieden.

Regie op eigen mobiliteit, nu en in de toekomst (Margot Blaauw, ROF)
Ook in Friesland groeit de seniore bevolkingsgroep. ROF onderzoekt wat deze groep nodig heeft om zo lang mogelijk zelfstandig en mobiel te blijven. Ouderen maken bij voorkeur gebruik van de fiets (e-bike) en de scootmobiel en minder van het OV. Helaas is er met deze vervoerswijzen ook sprake van veel ongevallen. De wens is ouderen met maatwerk tegemoet te komen. Het gaat om anticiperend en pro-aktief meedenken met de verschillende situaties waarin ouderen zich bevinden en problemen al tijdig tackelen en omkeren.

Súnenz brengt verschillende partijen waaronder mensen, huisartsen, apothekers en ouderenbonden, initiatieven en ideeën samen. Zij zorgen niet alleen voor medische ondersteuningmaar ook voor vertier, beleving en gezelligheid. De juiste zorg wordt toegankelijker voor ouderen en is op een plek dichtbij de woonomgeving van de oudere.


Het (her)inrichten van een woonwijk, de Kolpingbuurt in Nijmegen (Angela Hinz)
Aan de hand van veel foto materiaal uit de buurt, nam Angela Hintz ons mee naar de herinrichting van de Kolpingbuurt in Nijmegen. Deze 50-er jaren buurt is geheel geherstructureerd met nieuwe huisvesting en weginrichting. Van de 240 woningen zijn 126 gerenoveerd, 99 nieuw gebouwd en 119 gesloopt. Er loopt momenteel ook een TV documentaire over de Kolpingbuurt.

Na periode met veel sociale onrust en criminaliteit start de woningbouwvereniging Talis met een prijsvraag om de buurt te laten herleven. Aan iedere keukentafel zijn gesprekken gevoerd over de herinrichting en wensen. Dit heeft geleid tot veel draagvlak bij de bewoners. Tot op het niveau van kosten van zitbankjes met en zonder rugleuning zijn uiteindelijk keuzes gemaakt. Verkeersveiligheid is vormgegeven door vooral geen drempels aan te leggen maar te kiezen voor een bajonet inrichting met as-verspringing op kruisende wegen. De snelheid -zo was het gevoel - blijft in het middenstuk van de wijk toch nog te hoog. Er is veel aandacht voor vergroening en verblijven op pleintjes.
Algehele conclusie is dat voor ouderen de oriëntatie met de nieuwe inrichting veel helderder is.


Wat kan de ANWB bijdragen aan veilige mobiliteit van ouderen (Xander van Pelt, ANWB)
Het project ‘Automaatje’ stond centraal in deze deelsessie. Het is een vrijwilligersplatform waarop ouderen ritten kunnen plannen die door vrijwilligers verzorgd worden met hun eigen auto tegen een beperkte kilometervergoeding . Het is een vorm van ‘sociaal’ vervoer met name in gebieden waar het openbaar vervoer beperkt aanwezig is. Nadrukkelijk wordt vermeden dat er concurrentie is met de regiotaxi en 85% van de autoverzekeringen ziet het vervoer ook als niet-commercieel. Inmiddels zijn er 2.000 vrijwilligers en zo’n 10.000 klanten. Zowel het werven van vrijwilligers als klanten loopt via lokale welzijnsorganisaties. De vrijwilligers zijn tussen 55 en 75 jaar. De klanten overwegend 75+, en zelf gestopt met autorijden.

Wat betreft de relatie met verkeersveiligheid kan je stellen dat het een eerdere en soepelere overstap van de eigen auto naar een alternatief biedt.
Meer informatie op www.anwb.nl.

Terug naar 'Nieuws'
Submenu openen

Themabijeenkomst kennisnetwerk SPV: Ouderen en Verkeersveiligheid

© Copyright 2024 Kennisnetwerk verkeersveiligheid - Privacy statement - Cookie statement - Disclaimer - Voorwaarden
Scroll naar boven