Sinds 2019 is de risicogestuurde aanpak verkeersveiligheid uit het Strategisch Plan Verkeersveiligheid leidend in het verkeersveiligheidsbeleid. Toch had vorig jaar 31% van de gemeenten, ongeveer 100 vooral kleinere gemeenten, nog geen risicoanalyse. Die analyse was wel verplicht om aanspraak te kunnen maken op subsidie uit de tweede tranche investeringsimpuls verkeersveiligheid. Daarom schakelde het ministerie van IenW Antea Group en Arup in als expertteam om gemeenten te ondersteunen bij het opstellen van een risicoanalyse.
 
Het expertteam deelde op 13 juni in Utrecht haar ervaringen vanuit het ondersteuningstraject aan het kernteam SPV, met onder andere het ministerie van IenW, IPO, VNG, het Kennisnetwerk SPV en Taskforce Verkeerveiligheidsdata. De gemeenten die om ondersteuning vroegen, zagen niet altijd nut en noodzaak van de risicogestuurde aanpak. Het vooruitzicht van cofinanciering voor verkeersveiligheidsmaatregelen was een belangrijke prikkel om zich voor hulp aan te melden. In een ontmoetingsgesprek verkenden Antea en de betrokken gemeente met welke hulp de gemeente het best geholpen zou zijn. De meeste gemeenten gaven aan weinig tijd en/of capaciteit te hebben en niet bekend te zijn met risicogestuurd werken. Ook het verwerken van verkeersveiligheidsdata bleek lastig.
 

Light-versie en focus

Het expertteam hielp de honderd gemeenten maximaal een dag met zaken als een 'light-versie' van de risicoanalyse en het gestructureerd in beeld brengen en bundelen van data. Het stappenplan van het kennisnetwerk SPV vormt daarbij de basis en openbare, lokaal beschikbare verkeersveiligheidsdata werd daarin opgenomen. Daarmee zijn veel gemeenten binnen een dag maximaal ondersteund en zijn flinke stappen gezet in het vertrouwd raken met risicogestuurd werken.
 
“De verkeerskundig ambtenaren in kleine gemeente hebben een breed takenpakket. Ze zijn verantwoordelijk voor alle verkeerszaken tot openbare ruimte”, vertelde projectleider Johannes Hus van Antea Group. “Ook hebben ze vaak een technische achtergrond en daardoor meer affiniteit met harde infrastructuur dan met de gedrag- en doelgroepenbenadering. Het brede takenpakket maakt dat er weinig rust is om gefocust te kunnen werken aan het risicogestuurd werken.”
 
Hus: “Door een dag naast de ambtenaar te zitten was die focus voor verkeersveiligheid er even wel. Aan de hand van de light-versie hebben we gestructureerd risico’s binnen het verkeerssysteem kunnen duiden. Met de lokale kennis van de ambtenaar werd de risicoanalyse compleet gemaakt. We hebben voor gemeenten in Gelderland ook tweemaal een werksessie georganiseerd en zagen ambitieuze ambtenaren die een dag lang het thema omarmden."
 

Verkeersongevallen

“De meeste ambtenaren voelen zich nog steeds vertrouwd met de traditionele verkeersveiligheidsaanpak, gebaseerd op verkeersongevallen”, zei Jenno Kootstra, senior adviseur verkeersveiligheid en verkeersgedrag bij Antea. "Onderdeel van onze aanpak was enerzijds starten met een duidelijke uitleg over het risicogestuurde werken. Anderzijds kijken waar binnen de gemeentelijke organisatie het verkeersveiligheidsbeleid het beste kan worden belegd. We hebben ambtenaren uitgelegd dat deze risicogestuurde aanpak veel dieper ingaat op de materie. Het SPV telt immers negen thema's waarmee je het verkeerssysteem tegen het licht kunt houden. Maar op het moment dat er in een dorp een ernstig verkeersongeval gebeurt, staat de hele gemeenschap op zijn kop. Dan wil de wethouder daar graag iets in betekenen. De emoties die dan spelen maken dat er dan ineens wordt gehandeld en soms maatregelen worden genomen.”  
 

Lef ambtenaar

Een aantal gemeenten gaf bij Antea Group aan dat de capaciteit om verkeersveiligheidsmaatregelen uit te voeren soms ontbreekt. Het geld is er dan wel, maar er zijn geen mensen om een project in de markt te zetten. Overigens bleek een succesvol beroep op de investeringsimpuls erg afhankelijk van de inzet en 'het lef' van de ambtenaar om zijn nek uit te steken en volledig voor de subsidie te gaan.
 
Belangrijk voor de derde tranche investeringsimpuls die er aankomt, is wie straks de uitvoeringsagenda gaat maken. Gebeurt dat op lokaal, regionaal of provinciaal niveau? Het ministerie roept gemeenten op niet in de wachtstand te gaan tot meer duidelijk is over de subsidievoorwaarden. De bedoeling is dat ze doorgaan met risicoanalyses vertalen in acties en maatregelen, en deze vatten in een uitvoeringsagenda en -programma.
 

Landelijke data

Een heikel punt voor gemeenten zijn de data die ze nodig hebben voor hun risicoanalyse. Veel gemeenten hebben toegang tot verkeersveiligheidsdata via dashboards en systemen, zoals bijvoorbeeld de SPV Viewer, DOK data of VIA. Maar verkeersambtenaren blijken vaak geen tijd te hebben om naar de gegevens te kijken, als ze al inlogcodes hebben. En het juist interpreteren van de data en vervolgens uitleggen, is nog niet zo eenvoudig, weet Jenno Kootstra. "Het verzamelen en lezen van data is een belangrijke eerste stap. Het zou mooi zijn als gemeenten daar ondersteuning bij kunnen krijgen. Maar laten we het vooral laagdrempelig houden en oppassen dat een gemeente niet vastloopt in een berg aan data.”
 
Het landelijke dashboard van het Kennisnetwerk SPV, de SPI-monitor, is een alternatief voor de gemeenten. Het gaat nog om een basisvoorziening waarin de essentiële kenmerken zijn gedefinieerd. Ten aanzien van de risico-indicator 'snelheid' zijn al veel data beschikbaar, voor andere SPI's veel minder. Niet alle 'commerciële' data zijn beschikbaar op landelijke schaal van de SPI-monitor. Maar wellicht kunnen marktpartijen ook data voor de risico-indicatoren uit het SPV gaan aanbieden.
 

Ondersteuning

Uit interviews die Antea hield met twintig gemeenten kwamen diverse suggesties naar voren die het Kennisnetwerk SPV kan gebruiken voor het eigen activiteitenprogramma. Een veelgehoorde vraag was om aansprekende voorbeelden van andere overheden te delen. Daarin gaat het Kennisnetwerk voorzien in de vorm van een nieuw onderdeel op de website: Inspiratie. Verder gaat het door met het organiseren van bijeenkomsten, het ondersteunen van overheden met kennis (waaronder het nieuwe Stappenplan) en met een-op-een-ondersteuning.